Aileu, 15 Agostu 2025—Sua Exelénsia Ministru Administrasaun Estatal, 𝐓𝐨𝐦𝐚́𝐬 𝐝𝐨 𝐑𝐨𝐬𝐚́𝐫𝐢𝐨 𝐂𝐚𝐛𝐫𝐚𝐥, hamutuk Sua Exelénsia Ministru Justisa, 𝐒𝐞́𝐫𝐠𝐢𝐨 𝐝𝐚 𝐂𝐨𝐬𝐭𝐚 𝐇𝐨𝐫𝐧𝐚𝐢 ho Reprezentante Rezidente UNDP iha Timor-Leste, Sra. 𝐊𝐚𝐭𝐲𝐧𝐚 𝐀𝐫𝐠𝐮𝐞𝐭𝐚, sesta ohin, halo lansamentu funsionamentu bá Balkaun Úniku iha Munisipiu Aileu.

Iha Dekretu Lei 49/ 2023 hatu’ur Balkaun Úniku nu’udar servisu deskonsentradu ida iha Diresaun Jerál Simplifikasaun, Modernizasaun, no Administrasaun Lokál ne’ebé Tutela iha Ministériu Administrasaun Estatal. Nune’e mos iha DL 3/2025 iha DG-SMAL sei asegura instalasaun servisu Balkaun Úniku no halo mós jestaun ba servisu BÚ iha territoriu nasionál hotu. Balkaun Úniku mak sentru servisu atendimentu iha nível lokál iha ne’ebé sidadaun ida-idak bele hetan asesu ba informasaun no asesu ba servisu públiku ne’ebé la hanesan iha fatin ida de’it, nune’e bele poupa tempu no poupa osan.

Balkaun Úniku hanesan mekanizmu ida husi promosaun ba prosesu desentralizasaun ne’ebé espanda tan prestasaun servisu ba atendimentu públiku, hamenus burokrasia hasa’e transparensia, satisfasaun

no konfiansa ba administrasaun públika.

Inisiativa ida-ne’e aliña ho esforsu desentralizasaun IX Governu Konstitusional nian iha Balkaun Úniku ne’ebé eziste ho objetivu tolu (3) mak hanesan: Hakbesik prestasaun servisu ba sidadaun sira; Moderniza no simplifika servisu atendimentu ba públiku ho lalais no fasil; no Promove transparensia no boa governasaun.

MAE servisu hamutuk ho Programa Nasoins Unidas ba Dezenvolvimentu (UNDP) iha Timor-Leste hodi implementa inisiativa ida-ne’e, hodi reforsa kooperasaun internasionál hodi haforsa prestasaun servisu públiku.

Sua Exelénsia Ministru MAE, husu ba Tekniku sira husi MAE no Ministeriu Justisa, depois lansamentu, tenke kontrola Balkaun Úniku nia funsionamentu. “Balkaun Úniku servisu sentralizadu governu sentral nian, MAE hanesan gestor, ministeriu sira lori servisu mai presta iha ne’e, Ida ne’e mak ita lori governasaun besik liu mai povu”.

Durante faze implementasaun teknikamente, DGSMAL servisu hamutuk ho Diresaun Jerál Servisu Registu Notariadu ba fornesimentu servisu notaridu nian mak hanesan: Billete Identidade (BI), Passaporte no Registu Kriminál. Nune’e mós atu asegura konektividade ba servisu BU, desde inisiu DGSMAL halo koordenasaun no servisu hamutuk ho Ministériu Transporte no Telekomunikasaun liu husi TIC Timor no DNIC.

Edifísiu Balkaun Úniku Aileu funsiona ho funsionáriu nain-lima (5): koordenador ida, tékniku eskritóriu nain rua, Motorista ida no limpezador ida.

Entretantu, iha serimónia inaugurasaun ne’e partisipa hosi Sua Exelénsia Ministru Ensinu Superiór, Siénsia no Kultura, José Honório da Costa P. Jerónimo, Sua Exelénsia Vise MAE, 𝐉𝐚𝐜𝐢𝐧𝐭𝐨 𝐑𝐢𝐠𝐨𝐛𝐞𝐫𝐭𝐨 𝐆𝐨𝐦𝐞𝐬 𝐝𝐞 𝐃𝐞𝐮𝐬, Vise-Ministru ba Fortalesimentu Institusionál, Paulo Manuel da S. dos Remédios, S.E. Sekretáriu Estadu Asuntus Toponímia no Organizasaun Urbana, Germano Santa Brites Dias, Xefe Gabinete MAE, Sr. 𝐁𝐞𝐧𝐢𝐠𝐧𝐨 𝐇. 𝐝𝐚 𝐂𝐫𝐮𝐳, Prezidente Autoridade Munisipiu Aileu no Ermera, PAM Bobonaro Interinu, Representante PAM Ainaro, Diretores Jerais no Nasionais MAE, Diretores Servisus Munisipais, sosiedade sivíl, Autoridade Seguransa PNTL no F-FDTL, lider komunitáriu sira, Estudante no komunidade Aileu.

𝐑𝐞𝐦𝐚𝐭𝐚#

𝐌𝐞𝐝𝐢@𝐌𝐚𝐞_𝟐𝟎𝟐𝟓

© 2025 Autoridade municípal de Aileu